Źródła promieniowania rentgenowskiego
1 Maj 2005r. w Gwiazdy Zmienne i Niestacjonarne napisał/a Marcin SzulcAtmosfera ziemska nie dopuszcza do Ziemi Promieniowania o długości fali krótszej od 3000 A. Dopiero wynoszenie poza atmosferę aparatury do pomiarów krótkofalowego promieniowania umożliwiło badanie nie tylko nadfioletowego promieniowania, lecz i rentgenowskiego, a nawet promieniowania gamma. Dla badań przestrzeni międzygwiazdowej było niezmiernie doniosłe wykrycie w niej źródeł promieniowana rentgenowskiego.
Atmosfera ziemska nie dopuszcza do Ziemi Promieniowania o długości fali krótszej od 3000 A. Dopiero wynoszenie poza atmosferę aparatury do pomiarów krótkofalowego promieniowania umożliwiło badanie nie tylko nadfioletowego promieniowania, lecz i rentgenowskiego, a nawet promieniowania gamma. Dla badań przestrzeni międzygwiazdowej było niezmiernie doniosłe wykrycie w niej źródeł promieniowana rentgenowskiego.
Po otrzymaniu w 1960 roku obrazu rentgenowskiego Słońca przystąpiono do poszukiwań źródeł promieniowania rentgenowskiego w przestrzeni gwiazdowej. Badania tego rodzaju przeprowadzane za pomocą liczników Geigera-Müllera, umieszczanych na rakietach amerykańskich "Aerobe", doprowadziły do odkrycia w 1962 r. pierwszego gwiazdowego źródła promieniowania rentgenowskiego w gwiazdozbiorze Skorpiona. Źródło to oznaczono symbolem Sco X-1. Wkrótce z dużym stopniem prawdopodobieństwa utożsamiono je z gwiazdą 13m, której odległość z jej spektralnych właściwości określono na 300 parseków i obliczono, że gwiazda ta wysyła olbrzymie ilości energii promieniowania rentgenowskiego, wynoszące 1036 erg/s, tj. 1000 razy więcej niż całkowita energia promieniowania Słońca. Wykryto później wiele słabszych źródeł promieniowania rentgenowskiego, z których niektóre utożsamiano również z gwiazdami. Do 1971 roku znano już 40 takich źródeł.
Liczba znanych radioźródeł nie tylko z przestrzeni galaktycznej, ale i pozagalaktycznej znacznie wzrosła, gdy zaczęto wysyłać w przestrzeń kosmiczną sztuczne satelity przeznaczone wyłącznie do badań promieniowania rentgenowskiego. Pierwszym satelitą tego rodzaju był amerykański Explorer 42, wypuszczony w grudniu 1970 roku przez włoskich badaczy pod kierunkiem Ricardo Giacconi w San Marocow Kenii i nazwany "Uhuru". Systematyczny przegląd nieba dokonany przez aparaturę "Uhuru" doprowadził do stwierdzenia na niebie 161źródeł promieniowania rentgenowskiego, z których około 50 był znane już z poprzednich obliczeń.
O istocie źródeł promieniowania rentgenowskiego wiemy niewiele. Stwierdzono przede wszystkim, że z pozostałości po wybuchu gwiazd supernowych wychodzi promieniowanie rentgenowskie, w szczególności pulsar 0532 w mgławicy Krab jest jednocześnie źródłem promieniowania rentgenowskiego(Tau X-1). Takie źródła znaleziono również w kierunkach supernowych: Cas A i gwiazdy Tychona Brahe z 1572 roku. A więc promieniowanie rentgenowskie może wiązać się jakoś z procesami fizycznymi w gwiazdach neutronowych będących końcowym stadium wybuchów gwiazd supernowych.
Obserwacje za pomocą satelity "Uhuru" doprowadziły do odkrycia w układach podwójnych 7 źródeł rentgenowskiego promieniowania. Z nich dwa wykazały pulsacje rentgenowskie, a mianowicie Her X-1 i Cen X-3.
Pulsar rentgenowski Her X-1 jest składnikiem gwiazdy podwójnej znanej jako nieregularna gwiazda zmienna (HZ Her). Okres pulsacji rentgenowskiej Her X-1 wynosi 1s,24. Jest to okres obrotu gwiazdy neutronowej dookoła osi, u pulsara tego jednak występują dodatkowo dłuższe okresy wynoszące 1d,7 i 35d,4, przypuszczalnie spowodowane przepływem materii od głównego składnika ku gwieździe neutronowej. Okres 1d,7 jest prawdopodobnie okresem obiegu pulsara dookoła gwiazdy centralnej.
Z badaniem źródeł promieniowania rentgenowskiego ściśle się wiążą poszukiwania źródeł promieniowania gamma. Promieniowanie takie mogłoby pochodzić z zaniku mezonów powstających przy oddziaływaniu promieni kosmicznych na materię międzygwiazdową, a mogą również istnieć oddzielne źródła promieniowania gamma. Takie źródła wykryto, a jednym z nich jest pulsar 0532.
Referencje:
Eugeniusz Rybka: "Astronomia Ogólna" wyd. VI
Po otrzymaniu w 1960 roku obrazu rentgenowskiego Słońca przystąpiono do poszukiwań źródeł promieniowania rentgenowskiego w przestrzeni gwiazdowej. Badania tego rodzaju przeprowadzane za pomocą liczników Geigera-Müllera, umieszczanych na rakietach amerykańskich "Aerobe", doprowadziły do odkrycia w 1962 r. pierwszego gwiazdowego źródła promieniowania rentgenowskiego w gwiazdozbiorze Skorpiona. Źródło to oznaczono symbolem Sco X-1. Wkrótce z dużym stopniem prawdopodobieństwa utożsamiono je z gwiazdą 13m, której odległość z jej spektralnych właściwości określono na 300 parseków i obliczono, że gwiazda ta wysyła olbrzymie ilości energii promieniowania rentgenowskiego, wynoszące 1036 erg/s, tj. 1000 razy więcej niż całkowita energia promieniowania Słońca. Wykryto później wiele słabszych źródeł promieniowania rentgenowskiego, z których niektóre utożsamiano również z gwiazdami. Do 1971 roku znano już 40 takich źródeł.
Liczba znanych radioźródeł nie tylko z przestrzeni galaktycznej, ale i pozagalaktycznej znacznie wzrosła, gdy zaczęto wysyłać w przestrzeń kosmiczną sztuczne satelity przeznaczone wyłącznie do badań promieniowania rentgenowskiego. Pierwszym satelitą tego rodzaju był amerykański Explorer 42, wypuszczony w grudniu 1970 roku przez włoskich badaczy pod kierunkiem Ricardo Giacconi w San Marocow Kenii i nazwany "Uhuru". Systematyczny przegląd nieba dokonany przez aparaturę "Uhuru" doprowadził do stwierdzenia na niebie 161źródeł promieniowania rentgenowskiego, z których około 50 był znane już z poprzednich obliczeń.
O istocie źródeł promieniowania rentgenowskiego wiemy niewiele. Stwierdzono przede wszystkim, że z pozostałości po wybuchu gwiazd supernowych wychodzi promieniowanie rentgenowskie, w szczególności pulsar 0532 w mgławicy Krab jest jednocześnie źródłem promieniowania rentgenowskiego(Tau X-1). Takie źródła znaleziono również w kierunkach supernowych: Cas A i gwiazdy Tychona Brahe z 1572 roku. A więc promieniowanie rentgenowskie może wiązać się jakoś z procesami fizycznymi w gwiazdach neutronowych będących końcowym stadium wybuchów gwiazd supernowych.
Obserwacje za pomocą satelity "Uhuru" doprowadziły do odkrycia w układach podwójnych 7 źródeł rentgenowskiego promieniowania. Z nich dwa wykazały pulsacje rentgenowskie, a mianowicie Her X-1 i Cen X-3.
Pulsar rentgenowski Her X-1 jest składnikiem gwiazdy podwójnej znanej jako nieregularna gwiazda zmienna (HZ Her). Okres pulsacji rentgenowskiej Her X-1 wynosi 1s,24. Jest to okres obrotu gwiazdy neutronowej dookoła osi, u pulsara tego jednak występują dodatkowo dłuższe okresy wynoszące 1d,7 i 35d,4, przypuszczalnie spowodowane przepływem materii od głównego składnika ku gwieździe neutronowej. Okres 1d,7 jest prawdopodobnie okresem obiegu pulsara dookoła gwiazdy centralnej.
Z badaniem źródeł promieniowania rentgenowskiego ściśle się wiążą poszukiwania źródeł promieniowania gamma. Promieniowanie takie mogłoby pochodzić z zaniku mezonów powstających przy oddziaływaniu promieni kosmicznych na materię międzygwiazdową, a mogą również istnieć oddzielne źródła promieniowania gamma. Takie źródła wykryto, a jednym z nich jest pulsar 0532.
Referencje:
Eugeniusz Rybka: "Astronomia Ogólna" wyd. VI
Komentarze użytkowników
( DODAJ SWÓJ )
Nikt jeszcze nie napisał komentarza do tego materiału.Napisz komentarz
Odpowiedz na pytanie zadane w sondzie.
Zjawiska oraz wydarzenia w nadchodzącym miesiącu.
Zagłosuj lub zgłoś swoją stronę.
Ostatnio pisaliście:
Twoje Imię
7.07.2022, 11:56