Słownik astronomiczny
20 Wrz 2004r. w Podstawy Astronomii napisał/a Marcin GładkowskiSłownik zawierający wytłumaczenia najważniejszych zagadnień z dziedziny astronomii.
Biały karzeł - Zapadnięte jądro gwiazdy wielkości Słońca, która wyczerpała zapas wodoru w jądrze I odrzuciła warstwy zewnętrzne. Wskutek ustania reakcji jądrowych, będących źródłem energii gwiazdy, jądro zapada się, aż jego rozmiary staną się porównywalne z Ziemią, a wtedy ciśnienie elektronów równoważy siłę ciążenia.
Bieguny niebieskie - Punkty na niebie bezpośrednio nad biegunami ziemskimi; wszystkie gwiazdozbiory na pozór krążą wokół biegunów niebieskich.
Brązowy karzeł - Niewielki ciemny obiekt, który powstaje w taki sam sposób jak zwykłe gwiazdy, ale ma za małą masę, by w jego wnętrzu mogły zachodzić reakcje jądrowe.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Cefeida - Olbrzymia gwiazda, której promień i jasność zmieniają się w sposób okresowy; prototypem tego typu gwiazd zmiennych jest Delta Cephei. Okres zmienności cefeid jest jednoznacznie związany z ich jasnością; porównując jasność cefeidy, wyznaczoną na podstawie pomiaru okresu, z jasnością obserwowaną, można wyznaczyć jej odległość od Ziemi.
Chmura Oorta - Rozległa, sferyczna chmura zamrożonych komet, która otacza Słońce w odległości około jednego roku świetlnego.
Ciąg główny - Linia na diagramie Hertzsprunga-Russella, która łączy ciemne, czerwone gwiazdy z jasnymi, niebieskimi. Większość gwiazd leży na ciągu głównym. Gwiazdy spędzają prawie całe życie na ciągu głównym; w tym okresie świecą kosztem energii produkowanej w jądrze w wyniku spalania wodoru.
Ciemna materia - Materia, której nie można bezpośrednio zaobserwować, ponieważ nie emituje światła i nie jest oświetlona przez inne źródła. Ciemna materia stanowi znaczną część materii wszechświata (zapewne około 90%), ale można ją wykryć tylko obserwując powodowane przez nią efekty grawitacyjne.
Cień - Głęboki cień Księżyca na powierzchni Ziemi w trakcie zaćmienia Słońca. Również wewnętrzna część plam na Słońcu.
Czarna dziura - Dowolny obiekt astronomiczny, którego pole grawitacyjne jest tak silne, że nawet światło nie może z niego uciec. Znane są czarne dziury o masie równej masie jądra zapadającej się masywnej gwiazdy i miliard razy większej od Słońca. Supermasywne czarne dziury istnieją w jądrach wielu galaktyk.
Czasoprzestrzeń - Czterowymiarowe kontinuum złożone z przestrzeni i czasu, które zgodnie z teorią względności jest areną zdarzeń fizycznych. Wymiary przestrzenne i czas nie są od siebie niezależne.
Czerwony karzeł - Gwiazda o masie mniejszej niż 0,08 masy Słońca, o bardzo małej jasności, co ogromnie utrudnia jej wykrycie. W rzeczywistości czerwone karły są bardzo rozpowszechnione w drodze mlecznej i innych galaktykach.
Czerwony olbrzym - Gwiazda podobna do Słońca, która po wyczerpaniu zapasu wodoru w jądrze straciła równowagę i powiększyła się kilkaset razy, co spowodowało zmniejszenie temperatury powierzchni i zmianę koloru gwiazdy.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Deklinacja - Miara oddalenia gwiazdy od równika niebieskiego, mierzona w stopniach na północ i na południe od równika. Północny biegun niebieski ma deklinację +90 stopni, a południowy ?90 stopni.
Deuter - Odmiana wodoru (izotop), którego jądro składa się z protonu i neutronu. Neutron nie wpływa na właściwości chemiczne pierwiastka, ale podwaja jego masę. Deuter powstaje w jednej reakcji procesu syntezy helu z wodoru.
Diagram Hertzsprunga-Russella - Wykres zależności gwiazd od ich barwy. Diagram H-R jest kluczem do zrozumienia ewolucji gwiazd.
Droga mleczna - Galaktyka spiralna, do której należy Słońce. W ten sposób określa się również pas światła widoczny na niebie, gdy popatrzymy w płaszczyźnie dysku galaktyki.
Dyfrakcja - Ugięcie i rozproszenie fali światła przy przejściu obok krawędzi lub przez wąską szczelinę. Dyfrakcja zależy od długości fali, dlatego zjawisko to można wykorzystać do badania widma światła.
Dysk akrecyjny - Wirujący dysk gazowy, który powstaje, gdy gwiazda przyciąga materię ze swego otoczenia lub z sąsiedniej gwiazdy. Materia nie spada prosto na gwiazdę, lecz porusza się ruchem spiralnym.
Dzień (Doba) - Czas, jakiego potrzebuje planeta na wykonanie jednego obrotu wokół własnej osi. Ziemski dzień trwa 23 godziny 56 minut, co dla wygody zwykle zaokrągla się do 24 godzin.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Ekliptyka - Trajektoria, jaką każdego roku zakreśla Słońce na niebie. Ekliptyka reprezentuje płaszczyznę orbity Ziemi. Wszystkie planety Układu Słonecznego (z wyjątkiem Plutona) poruszają się w pobliżu ekliptyki.
Elektron - Lekka cząstka elementarna mająca ujemny ładunek elektryczny. Atom jest zbudowany z elektronów krążących wokół jądra, w którym skupiona jest prawie cała masa atomu.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Fale radiowe - Fale elektromagnetyczne o małej energii i częstości, wytwarzane przez większość obiektów we wszechświecie.
Festony - Ukośne strumienie chmur łączące pasma i strefy w atmosferach gazowych olbrzymów.
Fotosfera - Widoczna powierzchnia Słońca lub innej gwiazdy; w warstwie o grubości zaledwie kilkuset kilometrów gaz staje się przezroczysty, dzięki czemu widzimy stosunkowo ostry brzeg Słońca.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Galaktyka - Duży układ składający się z kilku milionów do kilku miliardów gwiazd oddalony od podobnych układów o setki tysięcy lat świetlnych. Trzy podstawowe typy to galaktyki eliptyczne, spiralne i nieregularne.
Gazowe olbrzymy - Planety takie jak Jowisz i Saturn, zbudowane są z ogromnego, gazowego płaszcza otaczającego skaliste jądro wielkości Ziemi.
Granica Chandrasekhara - Maksymalna możliwa masa białego karła - zapadniętego jądra gwiazdy podobnej do Słońca. Masa białego karła nie może być większa od 1,4 masy Słońca. Gdy jądro zapadającej się gwiazdy przekracza masę krytyczną, ciśnienie elektronów nie może zrównoważyć grawitacji i powstaje gwiazda neutronowa.
Gromady kuliste - Gęste, sferyczne układy liczące tysiące starych, żółtych i czerwonych gwiazd; gromady kuliste krążą wokół galaktyki.
Gwiazda neutronowa - zapadnięte jądro gwiazdy o dużej masie, jakie pozostaje po wybuchu supernowej. Gwiazda neutronowa ma średnicę kilkunastu kilometrów; jest to supergęsta kula zbudowana z neutronów, których ciśnienie równoważy siłę ciążenia.
Gwiazda podwójna - Układ dwóch gwiazd, które krążą wokół środka masy. Okres orbitalny układu może wynosić od kilku godzin do tysięcy lat.
Gwiazda spektroskopowo podwójna - Gwiazda podwójna, której składników nie można rozdzielić optycznie; o ich istnieniu świadczą dopplerowskie zmiany widma, spowodowane ruchem orbitalnym.
Gwiazda Wolfa-Rayeta - Gwiazda o dużej masie i jasności. Ogromne ciśnienie promieniowania powoduje silny wiatr gwiazdowy; gwiazdy tego typu bardzo szybko tracą masę.
Gwiazda zmienna - Gwiazda, której wielkość się zmienia, z punktu widzenia obserwatora na Ziemi. Jasność gwiazdy może się zmieniać, gdy jest ona okresowo zaćmiewana przez inną gwiazdę lub z powodu fizycznych zmian w jej budowie.
Gwiazda i konstelacje okołobiegunowe - Gwiazda, która krąży wokół bieguna, ale nigdy nie zachodzi; zależy to od szerokości geograficznej miejsca obserwacji.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Hel - Drugi pod względem ładunku jądra pierwiastek chemiczny, który powstaje w wyniku łączenia się jąder wodoru zaraz po Wielkim Wybuchu i w gwiazdach. Atom helu składa się z jądra zbudowanego z dwóch protonów, dwóch neutronów oraz czterech elektronów.
Horyzont zdarzeń - Granica czarnej dziury - po przekroczeniu horyzontu zdarzeń nic, nawet światło, nie może już uciec na zewnątrz.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Inflacja - Nagła, bardzo szybka ekspansja niewielkiego obszaru wszechświata ułamek sekundy po wielkim wybuchu.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Jasność - Całkowita energia emitowana przez gwiazdę, galaktykę lub inne ciało astronomiczne. Jasność nie zależy oczywiście od odległości, w przeciwieństwie do jasności obserwowanej lub wielkości gwiazdowej, które są proporcjonalne do jasności i odwrotnie proporcjonalne do kwadratu odległości od Ziemi.
Jądro - Atom ma postać niewielkiego jądra, wokół którego krążą elektrony. W jądrze, zbudowanym z protonów i neutronów, skoncentrowana jest prawie cała masa atomu.
Jednostka astronomiczna (AU) - Standardowa astronomiczna miara odległości, równa średniemu promieniowi orbity Ziemi - 149 milionów 600 tysięcy kilometrów.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Kometa - Niewielkie ciało Układu Słonecznego, zbudowane głównie z lodu. Komety na ogół krążą wokół Słońca poza orbitą Neptuna, ale niektóre poruszają się po wyciągniętych orbitach eliptycznych i okresowo zbliżają się do Słońca. Materia parująca z takiej komety tworzy gazową głowę komety, otaczającą twarde jądro i długi warkocz.
Koniunkcja - Pojawienie się dwóch ciał astronomicznych blisko siebie.
Korale Baily'ego - Łańcuch jasnych punktów, które czasami można zobaczyć na początku lub pod koniec całkowitego zaćmienia Słońca, gdy światło przedostaje się między górami na brzegu Księżyca.
Korona - Warstwa gorącego, rzadkiego gazu ponad widoczną powierzchnią Słońca.silne pole magnetyczne powoduje ogrzanie korony do temperatury od 1 do 2 milionów stopni.
Kwazar - Odległa galaktyka, która emituje bardzo dużo energii z bardzo małego obszaru w aktywnym jądrze. Źródłem energii kwazarów jest zapewne akrecja materii na supermasywną czarną dziurę. Łańcuch jasnych punktów, które czasami można zobaczyć na początku lub pod koniec całkowitego zaćmienia Słońca, gdy światło przedostaje się między górami na brzegu Księżyca.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Macho - Massive Compact Halo Object - masywne, zwarte ciało z halo - niewielkie, ciemne ciało, na przykład brązowy karzeł lub czarna dziura, które krąży w sferycznym halo otaczającym galaktykę. Takie obiekty mogą być jednym ze składników ciemnej materii.
Magnetar - Gwiazda neutronowa mająca bardzo silne pole magnetyczne, które niekiedy rozrywa jej powierzchnię, czemu towarzyszy emisja promieniowania gamma.
Megaparsek - Milion parseków, czyli 3,26 miliona lat świetlnych. Jednostka odległości używana do określania odległości między galaktykami.
Mgławica - Chmura gazu lub pyłu w przestrzeni. Znane są ciemne mgławice, które pochłaniają światło, oraz jasne, które emitują lub odbijają światło.
Mgławica emisyjna - Chmura gazu w przestrzeni międzygwiazdowej, która emituje światło. Przyczyną emisji jest zwykle ogrzanie chmury, na przykład przez powstające w niej młode gwiazdy.
Mgławica planetarna - Mgławica utworzona przez powłoki gazu, często o bardzo skomplikowanej geometrii, wyrzucone w przestrzeń podczas końcowej fazy życia czerwonego olbrzyma.
Mgławica refleksyjna - Chmura gazu w przestrzeni międzygwiazdowej, która świeci odbitym światłem pobliskich gwiazd.
Minuta łuku - Miara kąta. Jedna minut jest równa 1/60 stopnia. Pełne koło ma 21600 minut.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Neutron - Cząstka elementarna o masie nieco większej od masy protonu i pozbawiona ładunku elektrycznego. Jądra atomowe są zbudowane z protonów i neutronów; w jądrze jest skupiona prawie cała masa atomu.
Numer IC - Numer obiektu w Index Catalogue rozszerzeniu katalogu New General Katalogue zawierającego 5386 gromad gwiazd, galaktyk i mgł Numer
Numer NGC - Oznaczenie obiektu w New General Catalogue of Nebulae and Star Clusters. Katalog NGC opublikował J. L. E. Dreyer w 1888 roku; zawiera on 7840 mgławic, galaktyk i gromad gwiazd ze wszystkich obszarów na niebie.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Obiekt Messiera - Jeden ze 110 obiektów z katalogu Messiera. Katalog obejmuje prawie wszystkie jasne gromady gwiazd, mgławice i galaktyki widoczne z umiarkowanych szerokości geograficznych na półkuli północnej.
Obiekt Herbiga-Haro - Mgławica utworzona przez młodą gwiazdę, która gwałtownie ewoluuje i podczas przejścia na ciąg główny wyrzuca w przestrzeń materię.
Obłoki Magellana - Dwie niewielkie, nieregularne galaktyki krążące wokół Drogi Mlecznej.
Odłączenie się promieniowania od materii - Zanik oddziaływań między promieniowaniem i materią, gdy po upływie 300 000 lat od Wielkiego Wybuchu wszechświat stał się przezroczysty. Najwcześniejsze zdarzenie, jakie można obserwować.
Ogólna teoria względności - Teoria sformułowana przez Alberta Einsteina, zgodnie, z którą przyczyną grawitacji jest zakrzywienie czasoprzestrzeni, spowodowane przez zawarte w niej masy, na przykład planety i gwiazdy.
Okultacja - O okultacji mówimy, gdy jedno ciało astronomiczne tymczasowo zasłania inne, bardziej odległe. Zaćmienie Słońca jest szczególnym przypadkiem okultacji.
Orbita - Trajektoria, po której porusza się dowolne ciało, krążąc wokół drugiego ciała pod wpływem siły ciążenia.
Orbita eliptyczna - Najbardziej typowa orbita. Elipsa to wyciągnięte koło z dwoma ogniskami. Kształt elipsy określa mimośród - koło to szczególny przypadek elipsy z zerowym mimośrodem i dwoma ogniskami w tym samym punkcie.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Paralaksa - Pozorna zmiana położenia niezbyt odległych obiektów astronomicznych na tle ciał położonych znacznie dalej, spowodowana zmianą położenia obserwatora. Pomiary paralaksy pozwalają wyznaczyć odległość do najbliższych gwiazd.
Parsek - Odległość do gwiazdy mającej paralaksę równą jednej sekundzie, gdy obserwujemy ją z dwóch punktów odległych o jedną jednostkę astronomiczną. Parsek = 3,26 lat świetlnych.
Pas Kuipera - Pas komet i niewielkich kul śnieżnych, lezący poza orbitą Neptuna; pas Kuipera obejmuje orbitę Plutona.
Pasy Van Allena - Dwa pasy promieniowania wokół Ziemi emitowanego przez cząstki wiatru słonecznego uwięzione w polu magnetycznym.
Planetoida (Asteroida) - Skaliste ciało Układu Słonecznego, zbyt małe, by uznać je za planetę. Większość znanych planetoid krąży wokół Słońca między Jowiszem i Ziemią. Z nielicznymi wyjątkami planetoidy mają zbyt małą masę, by siła ciążenia mogła im nadać sferyczny kształt.
Planetozymale - Niewielkie bryły krążące w dysku protoplanetarnym, mające dostatecznie dużą masę, by przyciągnąć materię z otoczenia. Planety powstają wskutek zderzeń i łączenia się planetozymali.
Planety ziemskie - Niewielkie skaliste planety Układu Słonecznego, mające stosunkowo rzadką atmosferę, takie jak Ziemia i Merkury.
Podczerwień - Promieniowanie elektromagnetyczne mające mniejszą częstość i energię niż światło widzialne, emitowane przez wszystkie ciała mające niezerową temperaturę.
Półcień - Obszar półmroku w otoczeniu pasa całkowitego zaćmienia, z którego widać częściowe zaćmienie Słońca. Również brzeg plamy na Słońcu.
Prawo Hubble'a - Zgodnie z prawem Hubble'a prędkość oddalania się galaktyk i przesunięcie ku czerwieni ich widm jest proporcjonalne do odległości. Prawo to jest konsekwencją ekspansji Wszechświata.
Precesja - Okresowa zmiana położenia osi Ziemi wywołana przyciąganiem grawitacyjnym Słońca i Księżyca. Okres precesji wynosi 25 800 lat.
Promieniowanie gamma - promieniowanie elektromagnetyczne o bardzo dużej energii i małej długości fali. Promieniowanie gamma jest emitowane tylko przez obiekty astronomiczne, w których zachodzą bardzo gwałtowne procesy.
Promieniowanie nadfioletowe - Promieniowanie elektromagnetyczne o nieco większej energii i częstości niż światło widzialne, emitowane przez bardzo gorące ciała, takie jak młode gwiazdy o dużej masie.
Promieniowanie rentgenowskie - Promieniowanie elektromagnetyczne o bardzo dużej energii i częstości, wytwarzane przez bardzo gorące i gwałtowne źródła astronomiczne, takie jak czarne dziury i kwazary.
Protogwiazda - Zapadająca się chmura gazowo - pyłowa, z której powstaje gwiazda. W protogwiazdach nie zachodzą jeszcze reakcje jądrowe syntezy - emitują one promieniowanie kosztem energii grawitacyjnej uwalnianej podczas zapadania się chmury. Źródłem energii są również inne reakcje jądrowe.
Proton - Cząstka elementarna o dość dużej masie i dodatnim ładunku elektrycznym. Protony i neutrony tworzą jądra atomowe, w których skupiona jest prawie cała masa atomu. Oddziaływanie elektromagnetyczne między protonami i elektronami utrzymuje elektrony w otoczeniu jądra atomu.
Protuberancja - Jasny łuk lub strumień materii w koronie Słońca. Protuberancje są chłodniejsze od otoczenia, ale mają większą gęstość. Protuberancje ciągną się wzdłuż linii sił pola magnetycznego; widać je jako ciemne pasma na tle jaśniejszej tarczy Słońca.
Przerwy Kirkwooda - Przerwy między pierścieniami w pasie planetoid; przyczyną powstawania przerw jest przyciąganie Jowisza, które wyrzuca planetoidy z orbit w tym obszarze.
Przesunięcie ku czerwieni - Dopplerowskie przesunięcie długości fali w kierunku czerwonego krańca widma. Przesunięcie ku czerwieni wskazuje, że źródło światła oddala się od obserwatora.
Przesunięcie ku fioletowi - Dopplerowskie przesunięcie długości w kierunku fioletowego krańca widma. Przesunięcie ku fioletowi wskazuje, że źródło światła zbliża się do obserwatora.
Pulsar - Szybko wirująca gwiazda neutronowa, której pole magnetyczne tworzy silne wiązki promieniowania, wychodzące z biegunów magnetycznych. Gdy biegun magnetyczny jest ustawiony w kierunku Ziemi, rejestrujemy bardzo regularne i silne impulsy promieniowania.
Punkt antysłoneczny - Punkt na niebie naprzeciwko Słońca. Nocą w punkcie antysłonecznym można czasami zobaczyć słabą poświatę, powodowaną przez odbicie światła słonecznego od pyłu w płaszczyźnie ekliptyki, czyli tak zwany gegenschein.
Punkt barana - Punkt, w którym trajektoria Słońca na niebie (ekliptyka) przechodzi z południowej na północną półkulę niebieską na początku wiosny na półkuli północnej. Wskutek precesji punkt Barana znajduję się obecnie w gwiazdozbiorze Ryb; jest to punkt o rektascensji równej zero we współrzędnych równikowych.
Pustki - Ogromne obszary wszechświata, w których nie widać galaktyk. Pustki mogą być wypełnione ciemną materią.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Radiant - Punkt na niebie, z którego pozornie wylatuje rój meteorów; jest to efekt perspektywy. Podobną zasadę można dostrzec patrząc na proste tory kolejowe, które w oddali schodzą się do jednego punktu.
Rektascensja - Astronomiczny odpowiednik długości geograficznej; rektascensję mierzymy w godzinach, minutach i sekundach, na wschód od linii przechodzącej przez oba bieguny i punkt Barana.
Rok - Czas jednego okrążenia naszej planety wokół gwiazdy centralnej.
Rok świetlny - Odległość, jaką pokonuje światło w ciągu jednego roku, równa w przybliżeniu 9,46*1015 m.
Równik niebieski - Linia na niebie, będąca projekcją równika ziemskiego. Równik niebieski dzieli niebo na dwie półkule - północną i południową; równik niebieski to linia o zerowej deklinacji.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Sekunda łuku - Miara kąta równa 1/60 minuty, 1/3600 stopnia.
Stopień - Miara kąta. Jeden stopień to 1/360 okręgu.
Synteza jądrowa - Reakcje jądrowe, w których następuje przemiana lekkich jąder w jądra o większej masie. Reakcje takie są głównym źródłem energii gwiazd.
Szczególna teoria względności - Teoria Alberta Einsteina, która wyjaśnia zachowanie ciał poruszających się z prędkością bliską prędkości światła.
Srodek masy - Punkt równowagi układu składającego się z dwóch lub więcej mas, wokół którego krążą ciała tego układu.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Typ widmowy - Metoda klasyfikacji gwiazd na podstawie ich koloru, czyli temperatury powierzchni i linii absorpcyjnych w widmie. Kolejne typy widmowe to O (niebieskie, bardzo gorące gwiazdy), B, A, F,G, żółte, K i M (czerwone, zimne).
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Grupa lokalna (Układ lokalny) - Niewielka gromada około 30 galaktyk, do której należą Droga Mleczna i Wielka Mgławica w Andromedzie.
Układ Słoneczny - Region przestrzeni, w którym dominuje siła ciążenia Słońca oraz wszystkie ciała, istniejące w tym regionie, takie jak planety, planetoidy i komety.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Wiatr gwiazdowy - Strumień cząstek wylatujących z gwiazdy pod wpływem ciśnienia promieniowania. W niektórych przypadkach wiatr gwiazdowy jest tak silny, że stanowi ważny mechanizm utraty masy.
Wiatr słoneczny - Strumień cząstek wylatujących ze Słońca pod wpływem ciśnienia promieniowania. W skład wiatru słonecznego wchodzą głównie protony i elektrony. Cząstki wiatru słonecznego uwięzione w polu magnetycznym Ziemi powodują pojawienie się zórz polarnych.
Wielki wybuch - Osobliwość - ogromna eksplozja, w której mniej więcej 12 miliardów lat temu powstał wszechświat.
Wielkość gwiazdowa - Miara jasności obserwowanej obiektów astronomicznych. Im mniejsza wielkość gwiazdowa, tym jaśniejszy dany obiekt. Gołym okiem można zobaczyć obiekty co najwyżej 6 wielkości. Najjaśniejsze gwiazdy i planety mają ujemną wielkość gwiazdową. Zmiana wielkości o 1 odpowiada w przybliżeniu zmianie jasności o czynnik 2,5.
Wimp - Weakly Interacting Massive Particle - słabo oddziałująca cząstka o dużej masie. Hipotetyczne cząstki, które mogły powstać wkrótce po Wielkim Wybuchu; ich wykrycie jest bardzo trudne, ale mogą one stanowić istotny składnik ciemnej materii.
Wodór - Najprostszy i najbardziej rozpowszechniony pierwiastek. Atom wodoru składa się z jednego protonu i jednego elektronu. Spalanie wodoru jest głównym źródłem energii gwiazd.
Współrzędne równikowe - Powszechnie używany system współrzędnych astronomicznych; pozycję ciał na niebie określa się, podając deklinację powyżej lub poniżej równika niebieskiego oraz rektascensję względem Punktu Barana.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Zjawisko Dopplera - Zmiana rejestrowanej częstości fali spowodowana ruchem źródła i obserwatora.
Zodiak - Pas 12 konstelacji, przez które przechodzi ekliptyka, a tym samym również planety Układu Słonecznego.
Bieguny niebieskie - Punkty na niebie bezpośrednio nad biegunami ziemskimi; wszystkie gwiazdozbiory na pozór krążą wokół biegunów niebieskich.
Brązowy karzeł - Niewielki ciemny obiekt, który powstaje w taki sam sposób jak zwykłe gwiazdy, ale ma za małą masę, by w jego wnętrzu mogły zachodzić reakcje jądrowe.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Cefeida - Olbrzymia gwiazda, której promień i jasność zmieniają się w sposób okresowy; prototypem tego typu gwiazd zmiennych jest Delta Cephei. Okres zmienności cefeid jest jednoznacznie związany z ich jasnością; porównując jasność cefeidy, wyznaczoną na podstawie pomiaru okresu, z jasnością obserwowaną, można wyznaczyć jej odległość od Ziemi.
Chmura Oorta - Rozległa, sferyczna chmura zamrożonych komet, która otacza Słońce w odległości około jednego roku świetlnego.
Ciąg główny - Linia na diagramie Hertzsprunga-Russella, która łączy ciemne, czerwone gwiazdy z jasnymi, niebieskimi. Większość gwiazd leży na ciągu głównym. Gwiazdy spędzają prawie całe życie na ciągu głównym; w tym okresie świecą kosztem energii produkowanej w jądrze w wyniku spalania wodoru.
Ciemna materia - Materia, której nie można bezpośrednio zaobserwować, ponieważ nie emituje światła i nie jest oświetlona przez inne źródła. Ciemna materia stanowi znaczną część materii wszechświata (zapewne około 90%), ale można ją wykryć tylko obserwując powodowane przez nią efekty grawitacyjne.
Cień - Głęboki cień Księżyca na powierzchni Ziemi w trakcie zaćmienia Słońca. Również wewnętrzna część plam na Słońcu.
Czarna dziura - Dowolny obiekt astronomiczny, którego pole grawitacyjne jest tak silne, że nawet światło nie może z niego uciec. Znane są czarne dziury o masie równej masie jądra zapadającej się masywnej gwiazdy i miliard razy większej od Słońca. Supermasywne czarne dziury istnieją w jądrach wielu galaktyk.
Czasoprzestrzeń - Czterowymiarowe kontinuum złożone z przestrzeni i czasu, które zgodnie z teorią względności jest areną zdarzeń fizycznych. Wymiary przestrzenne i czas nie są od siebie niezależne.
Czerwony karzeł - Gwiazda o masie mniejszej niż 0,08 masy Słońca, o bardzo małej jasności, co ogromnie utrudnia jej wykrycie. W rzeczywistości czerwone karły są bardzo rozpowszechnione w drodze mlecznej i innych galaktykach.
Czerwony olbrzym - Gwiazda podobna do Słońca, która po wyczerpaniu zapasu wodoru w jądrze straciła równowagę i powiększyła się kilkaset razy, co spowodowało zmniejszenie temperatury powierzchni i zmianę koloru gwiazdy.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Deklinacja - Miara oddalenia gwiazdy od równika niebieskiego, mierzona w stopniach na północ i na południe od równika. Północny biegun niebieski ma deklinację +90 stopni, a południowy ?90 stopni.
Deuter - Odmiana wodoru (izotop), którego jądro składa się z protonu i neutronu. Neutron nie wpływa na właściwości chemiczne pierwiastka, ale podwaja jego masę. Deuter powstaje w jednej reakcji procesu syntezy helu z wodoru.
Diagram Hertzsprunga-Russella - Wykres zależności gwiazd od ich barwy. Diagram H-R jest kluczem do zrozumienia ewolucji gwiazd.
Droga mleczna - Galaktyka spiralna, do której należy Słońce. W ten sposób określa się również pas światła widoczny na niebie, gdy popatrzymy w płaszczyźnie dysku galaktyki.
Dyfrakcja - Ugięcie i rozproszenie fali światła przy przejściu obok krawędzi lub przez wąską szczelinę. Dyfrakcja zależy od długości fali, dlatego zjawisko to można wykorzystać do badania widma światła.
Dysk akrecyjny - Wirujący dysk gazowy, który powstaje, gdy gwiazda przyciąga materię ze swego otoczenia lub z sąsiedniej gwiazdy. Materia nie spada prosto na gwiazdę, lecz porusza się ruchem spiralnym.
Dzień (Doba) - Czas, jakiego potrzebuje planeta na wykonanie jednego obrotu wokół własnej osi. Ziemski dzień trwa 23 godziny 56 minut, co dla wygody zwykle zaokrągla się do 24 godzin.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Ekliptyka - Trajektoria, jaką każdego roku zakreśla Słońce na niebie. Ekliptyka reprezentuje płaszczyznę orbity Ziemi. Wszystkie planety Układu Słonecznego (z wyjątkiem Plutona) poruszają się w pobliżu ekliptyki.
Elektron - Lekka cząstka elementarna mająca ujemny ładunek elektryczny. Atom jest zbudowany z elektronów krążących wokół jądra, w którym skupiona jest prawie cała masa atomu.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Fale radiowe - Fale elektromagnetyczne o małej energii i częstości, wytwarzane przez większość obiektów we wszechświecie.
Festony - Ukośne strumienie chmur łączące pasma i strefy w atmosferach gazowych olbrzymów.
Fotosfera - Widoczna powierzchnia Słońca lub innej gwiazdy; w warstwie o grubości zaledwie kilkuset kilometrów gaz staje się przezroczysty, dzięki czemu widzimy stosunkowo ostry brzeg Słońca.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Galaktyka - Duży układ składający się z kilku milionów do kilku miliardów gwiazd oddalony od podobnych układów o setki tysięcy lat świetlnych. Trzy podstawowe typy to galaktyki eliptyczne, spiralne i nieregularne.
Gazowe olbrzymy - Planety takie jak Jowisz i Saturn, zbudowane są z ogromnego, gazowego płaszcza otaczającego skaliste jądro wielkości Ziemi.
Granica Chandrasekhara - Maksymalna możliwa masa białego karła - zapadniętego jądra gwiazdy podobnej do Słońca. Masa białego karła nie może być większa od 1,4 masy Słońca. Gdy jądro zapadającej się gwiazdy przekracza masę krytyczną, ciśnienie elektronów nie może zrównoważyć grawitacji i powstaje gwiazda neutronowa.
Gromady kuliste - Gęste, sferyczne układy liczące tysiące starych, żółtych i czerwonych gwiazd; gromady kuliste krążą wokół galaktyki.
Gwiazda neutronowa - zapadnięte jądro gwiazdy o dużej masie, jakie pozostaje po wybuchu supernowej. Gwiazda neutronowa ma średnicę kilkunastu kilometrów; jest to supergęsta kula zbudowana z neutronów, których ciśnienie równoważy siłę ciążenia.
Gwiazda podwójna - Układ dwóch gwiazd, które krążą wokół środka masy. Okres orbitalny układu może wynosić od kilku godzin do tysięcy lat.
Gwiazda spektroskopowo podwójna - Gwiazda podwójna, której składników nie można rozdzielić optycznie; o ich istnieniu świadczą dopplerowskie zmiany widma, spowodowane ruchem orbitalnym.
Gwiazda Wolfa-Rayeta - Gwiazda o dużej masie i jasności. Ogromne ciśnienie promieniowania powoduje silny wiatr gwiazdowy; gwiazdy tego typu bardzo szybko tracą masę.
Gwiazda zmienna - Gwiazda, której wielkość się zmienia, z punktu widzenia obserwatora na Ziemi. Jasność gwiazdy może się zmieniać, gdy jest ona okresowo zaćmiewana przez inną gwiazdę lub z powodu fizycznych zmian w jej budowie.
Gwiazda i konstelacje okołobiegunowe - Gwiazda, która krąży wokół bieguna, ale nigdy nie zachodzi; zależy to od szerokości geograficznej miejsca obserwacji.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Hel - Drugi pod względem ładunku jądra pierwiastek chemiczny, który powstaje w wyniku łączenia się jąder wodoru zaraz po Wielkim Wybuchu i w gwiazdach. Atom helu składa się z jądra zbudowanego z dwóch protonów, dwóch neutronów oraz czterech elektronów.
Horyzont zdarzeń - Granica czarnej dziury - po przekroczeniu horyzontu zdarzeń nic, nawet światło, nie może już uciec na zewnątrz.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Inflacja - Nagła, bardzo szybka ekspansja niewielkiego obszaru wszechświata ułamek sekundy po wielkim wybuchu.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Jasność - Całkowita energia emitowana przez gwiazdę, galaktykę lub inne ciało astronomiczne. Jasność nie zależy oczywiście od odległości, w przeciwieństwie do jasności obserwowanej lub wielkości gwiazdowej, które są proporcjonalne do jasności i odwrotnie proporcjonalne do kwadratu odległości od Ziemi.
Jądro - Atom ma postać niewielkiego jądra, wokół którego krążą elektrony. W jądrze, zbudowanym z protonów i neutronów, skoncentrowana jest prawie cała masa atomu.
Jednostka astronomiczna (AU) - Standardowa astronomiczna miara odległości, równa średniemu promieniowi orbity Ziemi - 149 milionów 600 tysięcy kilometrów.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Kometa - Niewielkie ciało Układu Słonecznego, zbudowane głównie z lodu. Komety na ogół krążą wokół Słońca poza orbitą Neptuna, ale niektóre poruszają się po wyciągniętych orbitach eliptycznych i okresowo zbliżają się do Słońca. Materia parująca z takiej komety tworzy gazową głowę komety, otaczającą twarde jądro i długi warkocz.
Koniunkcja - Pojawienie się dwóch ciał astronomicznych blisko siebie.
Korale Baily'ego - Łańcuch jasnych punktów, które czasami można zobaczyć na początku lub pod koniec całkowitego zaćmienia Słońca, gdy światło przedostaje się między górami na brzegu Księżyca.
Korona - Warstwa gorącego, rzadkiego gazu ponad widoczną powierzchnią Słońca.silne pole magnetyczne powoduje ogrzanie korony do temperatury od 1 do 2 milionów stopni.
Kwazar - Odległa galaktyka, która emituje bardzo dużo energii z bardzo małego obszaru w aktywnym jądrze. Źródłem energii kwazarów jest zapewne akrecja materii na supermasywną czarną dziurę. Łańcuch jasnych punktów, które czasami można zobaczyć na początku lub pod koniec całkowitego zaćmienia Słońca, gdy światło przedostaje się między górami na brzegu Księżyca.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Macho - Massive Compact Halo Object - masywne, zwarte ciało z halo - niewielkie, ciemne ciało, na przykład brązowy karzeł lub czarna dziura, które krąży w sferycznym halo otaczającym galaktykę. Takie obiekty mogą być jednym ze składników ciemnej materii.
Magnetar - Gwiazda neutronowa mająca bardzo silne pole magnetyczne, które niekiedy rozrywa jej powierzchnię, czemu towarzyszy emisja promieniowania gamma.
Megaparsek - Milion parseków, czyli 3,26 miliona lat świetlnych. Jednostka odległości używana do określania odległości między galaktykami.
Mgławica - Chmura gazu lub pyłu w przestrzeni. Znane są ciemne mgławice, które pochłaniają światło, oraz jasne, które emitują lub odbijają światło.
Mgławica emisyjna - Chmura gazu w przestrzeni międzygwiazdowej, która emituje światło. Przyczyną emisji jest zwykle ogrzanie chmury, na przykład przez powstające w niej młode gwiazdy.
Mgławica planetarna - Mgławica utworzona przez powłoki gazu, często o bardzo skomplikowanej geometrii, wyrzucone w przestrzeń podczas końcowej fazy życia czerwonego olbrzyma.
Mgławica refleksyjna - Chmura gazu w przestrzeni międzygwiazdowej, która świeci odbitym światłem pobliskich gwiazd.
Minuta łuku - Miara kąta. Jedna minut jest równa 1/60 stopnia. Pełne koło ma 21600 minut.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Neutron - Cząstka elementarna o masie nieco większej od masy protonu i pozbawiona ładunku elektrycznego. Jądra atomowe są zbudowane z protonów i neutronów; w jądrze jest skupiona prawie cała masa atomu.
Numer IC - Numer obiektu w Index Catalogue rozszerzeniu katalogu New General Katalogue zawierającego 5386 gromad gwiazd, galaktyk i mgł Numer
Numer NGC - Oznaczenie obiektu w New General Catalogue of Nebulae and Star Clusters. Katalog NGC opublikował J. L. E. Dreyer w 1888 roku; zawiera on 7840 mgławic, galaktyk i gromad gwiazd ze wszystkich obszarów na niebie.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Obiekt Messiera - Jeden ze 110 obiektów z katalogu Messiera. Katalog obejmuje prawie wszystkie jasne gromady gwiazd, mgławice i galaktyki widoczne z umiarkowanych szerokości geograficznych na półkuli północnej.
Obiekt Herbiga-Haro - Mgławica utworzona przez młodą gwiazdę, która gwałtownie ewoluuje i podczas przejścia na ciąg główny wyrzuca w przestrzeń materię.
Obłoki Magellana - Dwie niewielkie, nieregularne galaktyki krążące wokół Drogi Mlecznej.
Odłączenie się promieniowania od materii - Zanik oddziaływań między promieniowaniem i materią, gdy po upływie 300 000 lat od Wielkiego Wybuchu wszechświat stał się przezroczysty. Najwcześniejsze zdarzenie, jakie można obserwować.
Ogólna teoria względności - Teoria sformułowana przez Alberta Einsteina, zgodnie, z którą przyczyną grawitacji jest zakrzywienie czasoprzestrzeni, spowodowane przez zawarte w niej masy, na przykład planety i gwiazdy.
Okultacja - O okultacji mówimy, gdy jedno ciało astronomiczne tymczasowo zasłania inne, bardziej odległe. Zaćmienie Słońca jest szczególnym przypadkiem okultacji.
Orbita - Trajektoria, po której porusza się dowolne ciało, krążąc wokół drugiego ciała pod wpływem siły ciążenia.
Orbita eliptyczna - Najbardziej typowa orbita. Elipsa to wyciągnięte koło z dwoma ogniskami. Kształt elipsy określa mimośród - koło to szczególny przypadek elipsy z zerowym mimośrodem i dwoma ogniskami w tym samym punkcie.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Paralaksa - Pozorna zmiana położenia niezbyt odległych obiektów astronomicznych na tle ciał położonych znacznie dalej, spowodowana zmianą położenia obserwatora. Pomiary paralaksy pozwalają wyznaczyć odległość do najbliższych gwiazd.
Parsek - Odległość do gwiazdy mającej paralaksę równą jednej sekundzie, gdy obserwujemy ją z dwóch punktów odległych o jedną jednostkę astronomiczną. Parsek = 3,26 lat świetlnych.
Pas Kuipera - Pas komet i niewielkich kul śnieżnych, lezący poza orbitą Neptuna; pas Kuipera obejmuje orbitę Plutona.
Pasy Van Allena - Dwa pasy promieniowania wokół Ziemi emitowanego przez cząstki wiatru słonecznego uwięzione w polu magnetycznym.
Planetoida (Asteroida) - Skaliste ciało Układu Słonecznego, zbyt małe, by uznać je za planetę. Większość znanych planetoid krąży wokół Słońca między Jowiszem i Ziemią. Z nielicznymi wyjątkami planetoidy mają zbyt małą masę, by siła ciążenia mogła im nadać sferyczny kształt.
Planetozymale - Niewielkie bryły krążące w dysku protoplanetarnym, mające dostatecznie dużą masę, by przyciągnąć materię z otoczenia. Planety powstają wskutek zderzeń i łączenia się planetozymali.
Planety ziemskie - Niewielkie skaliste planety Układu Słonecznego, mające stosunkowo rzadką atmosferę, takie jak Ziemia i Merkury.
Podczerwień - Promieniowanie elektromagnetyczne mające mniejszą częstość i energię niż światło widzialne, emitowane przez wszystkie ciała mające niezerową temperaturę.
Półcień - Obszar półmroku w otoczeniu pasa całkowitego zaćmienia, z którego widać częściowe zaćmienie Słońca. Również brzeg plamy na Słońcu.
Prawo Hubble'a - Zgodnie z prawem Hubble'a prędkość oddalania się galaktyk i przesunięcie ku czerwieni ich widm jest proporcjonalne do odległości. Prawo to jest konsekwencją ekspansji Wszechświata.
Precesja - Okresowa zmiana położenia osi Ziemi wywołana przyciąganiem grawitacyjnym Słońca i Księżyca. Okres precesji wynosi 25 800 lat.
Promieniowanie gamma - promieniowanie elektromagnetyczne o bardzo dużej energii i małej długości fali. Promieniowanie gamma jest emitowane tylko przez obiekty astronomiczne, w których zachodzą bardzo gwałtowne procesy.
Promieniowanie nadfioletowe - Promieniowanie elektromagnetyczne o nieco większej energii i częstości niż światło widzialne, emitowane przez bardzo gorące ciała, takie jak młode gwiazdy o dużej masie.
Promieniowanie rentgenowskie - Promieniowanie elektromagnetyczne o bardzo dużej energii i częstości, wytwarzane przez bardzo gorące i gwałtowne źródła astronomiczne, takie jak czarne dziury i kwazary.
Protogwiazda - Zapadająca się chmura gazowo - pyłowa, z której powstaje gwiazda. W protogwiazdach nie zachodzą jeszcze reakcje jądrowe syntezy - emitują one promieniowanie kosztem energii grawitacyjnej uwalnianej podczas zapadania się chmury. Źródłem energii są również inne reakcje jądrowe.
Proton - Cząstka elementarna o dość dużej masie i dodatnim ładunku elektrycznym. Protony i neutrony tworzą jądra atomowe, w których skupiona jest prawie cała masa atomu. Oddziaływanie elektromagnetyczne między protonami i elektronami utrzymuje elektrony w otoczeniu jądra atomu.
Protuberancja - Jasny łuk lub strumień materii w koronie Słońca. Protuberancje są chłodniejsze od otoczenia, ale mają większą gęstość. Protuberancje ciągną się wzdłuż linii sił pola magnetycznego; widać je jako ciemne pasma na tle jaśniejszej tarczy Słońca.
Przerwy Kirkwooda - Przerwy między pierścieniami w pasie planetoid; przyczyną powstawania przerw jest przyciąganie Jowisza, które wyrzuca planetoidy z orbit w tym obszarze.
Przesunięcie ku czerwieni - Dopplerowskie przesunięcie długości fali w kierunku czerwonego krańca widma. Przesunięcie ku czerwieni wskazuje, że źródło światła oddala się od obserwatora.
Przesunięcie ku fioletowi - Dopplerowskie przesunięcie długości w kierunku fioletowego krańca widma. Przesunięcie ku fioletowi wskazuje, że źródło światła zbliża się do obserwatora.
Pulsar - Szybko wirująca gwiazda neutronowa, której pole magnetyczne tworzy silne wiązki promieniowania, wychodzące z biegunów magnetycznych. Gdy biegun magnetyczny jest ustawiony w kierunku Ziemi, rejestrujemy bardzo regularne i silne impulsy promieniowania.
Punkt antysłoneczny - Punkt na niebie naprzeciwko Słońca. Nocą w punkcie antysłonecznym można czasami zobaczyć słabą poświatę, powodowaną przez odbicie światła słonecznego od pyłu w płaszczyźnie ekliptyki, czyli tak zwany gegenschein.
Punkt barana - Punkt, w którym trajektoria Słońca na niebie (ekliptyka) przechodzi z południowej na północną półkulę niebieską na początku wiosny na półkuli północnej. Wskutek precesji punkt Barana znajduję się obecnie w gwiazdozbiorze Ryb; jest to punkt o rektascensji równej zero we współrzędnych równikowych.
Pustki - Ogromne obszary wszechświata, w których nie widać galaktyk. Pustki mogą być wypełnione ciemną materią.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Radiant - Punkt na niebie, z którego pozornie wylatuje rój meteorów; jest to efekt perspektywy. Podobną zasadę można dostrzec patrząc na proste tory kolejowe, które w oddali schodzą się do jednego punktu.
Rektascensja - Astronomiczny odpowiednik długości geograficznej; rektascensję mierzymy w godzinach, minutach i sekundach, na wschód od linii przechodzącej przez oba bieguny i punkt Barana.
Rok - Czas jednego okrążenia naszej planety wokół gwiazdy centralnej.
Rok świetlny - Odległość, jaką pokonuje światło w ciągu jednego roku, równa w przybliżeniu 9,46*1015 m.
Równik niebieski - Linia na niebie, będąca projekcją równika ziemskiego. Równik niebieski dzieli niebo na dwie półkule - północną i południową; równik niebieski to linia o zerowej deklinacji.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Sekunda łuku - Miara kąta równa 1/60 minuty, 1/3600 stopnia.
Stopień - Miara kąta. Jeden stopień to 1/360 okręgu.
Synteza jądrowa - Reakcje jądrowe, w których następuje przemiana lekkich jąder w jądra o większej masie. Reakcje takie są głównym źródłem energii gwiazd.
Szczególna teoria względności - Teoria Alberta Einsteina, która wyjaśnia zachowanie ciał poruszających się z prędkością bliską prędkości światła.
Srodek masy - Punkt równowagi układu składającego się z dwóch lub więcej mas, wokół którego krążą ciała tego układu.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Typ widmowy - Metoda klasyfikacji gwiazd na podstawie ich koloru, czyli temperatury powierzchni i linii absorpcyjnych w widmie. Kolejne typy widmowe to O (niebieskie, bardzo gorące gwiazdy), B, A, F,G, żółte, K i M (czerwone, zimne).
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Grupa lokalna (Układ lokalny) - Niewielka gromada około 30 galaktyk, do której należą Droga Mleczna i Wielka Mgławica w Andromedzie.
Układ Słoneczny - Region przestrzeni, w którym dominuje siła ciążenia Słońca oraz wszystkie ciała, istniejące w tym regionie, takie jak planety, planetoidy i komety.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Wiatr gwiazdowy - Strumień cząstek wylatujących z gwiazdy pod wpływem ciśnienia promieniowania. W niektórych przypadkach wiatr gwiazdowy jest tak silny, że stanowi ważny mechanizm utraty masy.
Wiatr słoneczny - Strumień cząstek wylatujących ze Słońca pod wpływem ciśnienia promieniowania. W skład wiatru słonecznego wchodzą głównie protony i elektrony. Cząstki wiatru słonecznego uwięzione w polu magnetycznym Ziemi powodują pojawienie się zórz polarnych.
Wielki wybuch - Osobliwość - ogromna eksplozja, w której mniej więcej 12 miliardów lat temu powstał wszechświat.
Wielkość gwiazdowa - Miara jasności obserwowanej obiektów astronomicznych. Im mniejsza wielkość gwiazdowa, tym jaśniejszy dany obiekt. Gołym okiem można zobaczyć obiekty co najwyżej 6 wielkości. Najjaśniejsze gwiazdy i planety mają ujemną wielkość gwiazdową. Zmiana wielkości o 1 odpowiada w przybliżeniu zmianie jasności o czynnik 2,5.
Wimp - Weakly Interacting Massive Particle - słabo oddziałująca cząstka o dużej masie. Hipotetyczne cząstki, które mogły powstać wkrótce po Wielkim Wybuchu; ich wykrycie jest bardzo trudne, ale mogą one stanowić istotny składnik ciemnej materii.
Wodór - Najprostszy i najbardziej rozpowszechniony pierwiastek. Atom wodoru składa się z jednego protonu i jednego elektronu. Spalanie wodoru jest głównym źródłem energii gwiazd.
Współrzędne równikowe - Powszechnie używany system współrzędnych astronomicznych; pozycję ciał na niebie określa się, podając deklinację powyżej lub poniżej równika niebieskiego oraz rektascensję względem Punktu Barana.
Do Góry
--------------------------------------------------------------------------------
Zjawisko Dopplera - Zmiana rejestrowanej częstości fali spowodowana ruchem źródła i obserwatora.
Zodiak - Pas 12 konstelacji, przez które przechodzi ekliptyka, a tym samym również planety Układu Słonecznego.
Komentarze użytkowników
( DODAJ SWÓJ )
AstroVisioN
15.02.2011, 14:37
Dziękujemy za czujność!
Napisz komentarz
Twoje Imię
9.05.2021, 06:15
Odpowiedz na pytanie zadane w sondzie.
Zjawiska oraz wydarzenia w nadchodzącym miesiącu.
Zagłosuj lub zgłoś swoją stronę.
Ostatnio pisaliście:
kryslav
11.02.2011, 09:14