Najdokładniejszy pomiar odległości do LMC
Wielki Obłok Magellana jest najlepiej poznanym obiektem południowego nieba. Aż trudno uwierzyć, że dopiero trzy lata temu astronomowie określili odległość do tej galaktyki z dokładnością na poziomie 2%.

Widok Drogi Mlecznej po kolizji z Andromedą
Astronomowie z NASA ogłosili, że są w stanie z dużą dokładnością przewidzieć, jak kosmiczna kolizja Drogi Mlecznej z Andromedą może wpłynąć nie tylko na samą Galaktykę, ale i na nasz Układ Słoneczny.

       Na wstępie może warto zastanowić się co to są właściwie galaktyki. Dla wielu ludzi (niezwiązanych z astronomią) są to kolorowe mgiełki które można obserwować tylko za pomocą super wielkich teleskopów. Tak naprawdę to olbrzymie skupiska gwiazd. Ich liczbę w jednej galaktyce wyraża się w dziesiątkach milionów. Gwiazdy (znajdujące się w obrębie jednej galaktyki) są porozrzucane w przestrzeni kosmicznej i położone w niewyobrażalnych odległościach od siebie. Te obiekty są najbardziej odległe ze wszystkich obiektów widzianych na nocnym niebie. Tak naprawdę nie można podać dokładnej liczby galaktyk. Ich liczbę szacuje się na kilkaset miliardów. Słynny amerykański astronom Edwin Pawell Hubble (ten sam który sformułował prawo Hubble'a - mówi ono o zależności prędkości oddalania się galaktyk a jej odległością, ale to trochę inna bajka) podał podział galaktyk na kilka grup. Wykorzystał do tego wyniki swoich obserwacji które wykonał teleskopami o średnicach 2,5 m. Oraz 5 m. Oto wygląd tej klasyfikacji (w nawiasach oznaczenia literowe typów):

• galaktyki eliptyczne (E) , z podpodziałem od 0 do 7


• spiralne (S)


• spiralne z poprzeczką (Sb)


• nieregularne (I)

Hubble podzielił dodatkowo galaktyki spiralne na:

• galaktyki o jasnym jądrze i słabo rozwiniętych ramionach (a)


• o mniejszym jądrze i dobrze rozwiniętych ramionach (b)


• o słabym jądrze i wyróżniających się ramionach (c)


• ostani podtyp to galaktyki osobliwe. (p)

       Wygląd galaktyk zależy od ich rozmiarów, szybkości obrotu, ilości zawartej w nich ciemnej materii i od kąta pod jakim są do nas zwrócone. Nasza galaktyka zwana Drogą Mleczną jest spiralna: można w niej wyróżnić owalne jądro, które obraca się wokół własnej osi raz na 220 mln lat i olbrzymie ramiona.

Oto krótki opis każdego typu galaktyk:

       Galaktyki eliptyczne - są to olbrzymie skupiska gwiazd. Ich kształt zależy od podtypu (kształt od kolistego do owalnego). Ten typ galaktyk nie posiada wiele pyłu międzygwiezdnego dlatego nie mają one czarnych pasów oraz zagęszczeń tak charakterystycznych w galaktykach spiralnych (np. M104). Te galaktyki to ok. 25% wszystkich galaktyk widocznych na naszym niebie. Najbardziej znaną g. eliptyczną jest M87 (konstelacja Panny). Jest ona kilkanaście razy większa od Drogi Mlecznej.



       Galaktyki spiralne - najbardziej wyróżniającą się częścią tych galaktyk to oczywiście jądro i ramiona. To właśnie te dwie części brane są pod uwagę w dalszej ich klasyfikacji. Bardzo rozwinięte ramiona owych galaktyk to dowody na ich ruch obrotowy. Oprócz jądra i ramion jeszcze jedną charakterystyczną cechą jest obecność pyłu międzygwiezdnego który tworzy efektowne pasy i zagęszczenia.



       Niektóre galaktyki spiralne na skutek ruchu obrotowego mogą wykształcić w jądrze swego rodzaju wydłużenie które przekształca się w ramiona. Takie galaktyki nazywamy spiralne z poprzeczką.



       Ostatnią grupą galaktyk to galaktyki nieregularne. Obejmuje ona obiekty o zróżnicowanym kształcie. W ich budowie trudno dopatrzeć się kształtu g. spiralnych czy eliptycznych.



       Spoglądając na mapy nieba czy na zdjęcia można zauważyć że w towarzystwie jednej czy dwóch galaktyk znajdują się liczne skupiska gromad kulistych i charakterystyczną mgiełkę zwaną halo. W pobliżu można również zobaczyć gromady otwarte oraz mgławice gazowe i planetarne.

       Galaktyki "lubią" skupiać się w większe grupy zwane gromadami. Skupisko takich gromad nazywamy supergromadą. Droga Mleczna leży w niewielki, skupisku nazywanym Grupą Lokalną. To skupisko to ok. 40 galaktyk. Razem z innymi gromadami należy do Lokalnej Supergromady Virgo (Panny).

Ciekawsze Galaktyki:

M81 (NGC 3031) - piękna galaktyka spiralna o jasności 7,9^m i rozmiarach 17'. Tworzy parę z M82.




M82 (NGC 3032) jest galaktyką nieregularną o jasności 8,8^m. Tą cudowną parę można znaleźć w konstelacji Wielkiej Niedźwiedzicy (UMA).



M108 (NGC 3556) - galaktyka spiralna ustawiona, potocznie mówiąc "kątem" do obserwatora. Jej jasność jest stosunkowo mała 10,7^m, a jej rozmiary kątowe to ok. 5,5'.



M101 (NGC 5457) - wspaniała galaktyka, trudna do odnalezienia z powodu małego, gęstego jądra i rozłożystych, słabo świecących ramion. Jej rozmiary kątowe to 20', a jasność wynosi 8,5^m.



M109 (NGC 3992) - galaktyka spiralna z poprzeczką. Można ją znaleźć niedaleko gwiazdy Pheka (γUMA). Jej jasność wynosi 11^m, a rozmiary kątowe 7,5'.Wszystkie powyższe galaktyki można znaleść w Wielkiej Niedźwiedzicy.



M65 (NGC 3623)) , M66 (NGC 3627) , NGC 3628 - wspaniały tercet galaktyk zwany Tripletem Lwa lub Grupą M66. Ich jasność to kolejno 9,3^m , 8,9^m oraz 9,5^m, a rozmiary kątowe to 8' na 2' , 8' na 3' i 14' na 4'. NGC 3628 jest położona kantem do obserwatora. Grupa 66 znajduje się w gwiazdozbiorze Lwa (Leo).



M104 (NGC 4594) - najsłynniejsza chyba galaktyka zwana "Sombrero" ze względu na jej oryginalny kształt. Jest to g. spiralna i jest ona ustawiona kantem do obserwatora.Dzięki temu położeniu widać pas ciemnej materii która przebiega przez całą jej szerokość.M104 wchodzi w skład grupy najjaśniejszych galaktyk w konstelacji Panny (VIR).



M51 i NGC 5195 - wspaniały układ oddziałujących na siebie galaktyk. Widoczne nawet teleskopem o średnicy 10 cm. Do znalezienia w Psach Gończych (Gvn).



M64 (NGC 4826) - piękna galaktyka spiralna, zwana "Czarnooką" ze względu na kształt. Jasność 8,5^m, średnica kątowa ok. 9' na 5'. Można ją odszukać w Warkoczu Bereniki (COM).



NGC 6946 - galaktyka spiralna o silnie rozwiniętych ramionach i dość małym jądrze. Widoczna w konstelacji Łabędzia (CYG).



Kwintet Stefana - grupa pięciu galaktyk: NGC 7317, NGC 7318a, NGC 7318b, NGC 7319 i NGC 320. Do upolowania w Pegazie (PEG).



M31 (NGC 224) - zwana Wielką Mgławicą Andromedy. Wbrew nazwie jest to galaktyka która w porównaniu z poprzednimi ma wręcz gigantyczne rozmiary: 3° na 1° a jej jasność to 4,5^m. Jest to najjaśniejsza galaktyka na naszym niebie. Nie dawno odkryto że owa galaktyka posiada dwa jądra. Jak nazwa wskazuje można ją odnaleźć w gwiazdozbiorze Andromedy (AND).



M33 - druga po M31 najjaśniejsza galaktyka na sferze niebieskiej. Jest też jedną z najbliżej położonych galaktyk spiralnych od Drogi Mlecznej. Jej sumaryczna jasność to 5,7^m. Położona w Trójkącie (TRI).

Komentarze użytkowników

Napisz komentarz

Odpowiedz na pytanie zadane w sondzie.

Za co lubicie AVN? Wiadomości
Artykuły popularnonaukowe
TZMA
Grafikę serwisu
Pokazy nieba

Ostatnio pisaliście: